وقتی یک پدیده اقتصادی، سیاسی، فرهنگی یا اجتماعی به مرحله غیرقابل تحمل می رسد و دیگر در همه شئونات جامعه تاثیر مخرب می گذارد در اصطلاح می گویند که به بحران تبدیل شده است و باید تصمیم و اقدام آنی و همه جانبه در مورد آن گرفته شود.

حتما مطالب قبلی همین سایت و اخبار مربوط به وضعیت آب در کشور و در برخی از کشورهای دیگر را دنبال کرده اید و می دانید که وضعیت بد آب دیگر شوخی بردار نیست و کاری باید کرد. در چند مدت اخیر مدیران، کارشناسان و حتی اساتید این فن در دانشگاه ها از اصطلاح بحران آب استفاده می کنند و این نشان می دهد که طبق تعریف، وضعیت بد آب به مرحله غیرقابل تحمل رسیده و در همه مسائل موجود در اجتماع اثر مخرب ایفا می نماید. به گزارش زیر که در مطالب قبلی همین سایت نیز مشابه آن را نوشتم، دقت نمایید:

"به ‌گزارش ایسنا، آمار و ارقام حوزه آب به یک فاجعه بزرگ در ایران تبدیل شده و همین موضوع نیز دستگاه های مختلف را وادار به همکاری برای حل این فاجعه کرده است، البته اگر غیر از این موضوع حادث شود و همبستگی و یک بسیج همگانی برای حل بحران آب در ایران وجود نداشته باشد بی شک ایران در آینده‌ای نه چندان دور گریبان‌گیر خشکسالی عظیم خواهد شد.

 یکی از آمارهایی که به تازگی در حوزه منابع آبی منتشر شده کاهش ۳۲ درصدی حجم روان‌آب‌های کشور در مقایسه با میانگین بلندمدت است که در نوبه خود فاجعه تلقی می شود و این در حالی است که حجم روان‌آب‌های کشور در سال آبی گذشته ۳۷ میلیارد و ۴۹۳ میلیون مترمکعب و در میانگین بلندمدت، ۸۰ میلیارد و ۵۹۵ میلیون مترمکعب ثبت شده است.

از سوی دیگر وضعیت منابع آب های زیرزمینی نیز شرایط بدتری نسبت به این اوصاف دارند و بر اساس مطالعات سازمان ملل اگر مردم به اندازه ۴۰ درصد از منابع تجدیدشونده از آب استفاده کنند آن منطقه در مرحله تعادل و اگر بیشتر از ۴۰ درصد استفاده شود در مرحله تنش آبی و اگر بیش از ۶۰ درصد از منابع تجدیدشونده مورد استفاده قرار بگیرد آن منطقه در مرحله بحران قرار گرفته و این در شرایطی است که در حال حاضر ۸۶ درصد از منابع آب تجدیدشونده در ایران مصرف می‌شود.

 با توجه به این تفاسیر میزان مصرف آب تجدیدشونده در کشور باید به ۶۰ درصد کاهش یابد که نصب ابزارهای اندازه‌گیری روی چاه‌ها و جلوگیری از برداشت چاه‌های غیرمجاز آب‌های زیرزمینی که جز برنامه های اصلی وزارت نیرو درآمده می تواند تاثیر بسیاری در حل این بحران داشته باشد اما منطقی است که خشکسالی ۱۵ ساله طی مدت زمان کوتاه قابل جبران نباشد اما با این وجود تدوین و اجرایی شدن اینگونه برنامه ها می تواند از سرعت افزایش خشکسالی بکاهد.

علاوه بر این در سال های گذشته ۱۳۰ میلیارد مترمکعب آب استحصالی در کشور وجود داشته اما در شرایط فعلی این رقم به ۸۸ میلیارد مترمکعب کاهش یافته که این موضوع بیانگر کاهش ۲۵ درصدی میزان آب استحصالی کشوراست.

 به علت تغییر اقلیم، کاهش بارندگی و فرسایش خاک و از بین رفتن مراتع، کاهش روان آب در کشور رخ داده که در این شرایط سهم بخش کشاورزی از ۸۸ میلیارد مترمکعب روان آب موجود در کشور ۶۴ میلیارد مترمکعب است.

 باید گفت در حال حاضر ۱۲۰ میلیارد مترمکعب کسری مخزن در کشور وجود دارد که قرار است طی برنامه ۲۰ ساله این عدد به صفر برسد که انسداد چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند در چاه‌های کشاورزی و کاهش دبی خروجی آب چاه‌های مجاز از جمله اقدامات در راستای جبران کسری مخزن آب تدوین شده است.

 این موضوع که ایران در بین ۱۸۰ کشور دنیا از لحاظ برخورداری از منابع آب در رتبه ۵۰ و  در بین این کشورها از لحاظ سرانه منابع آب در جایگاه ۱۱۲ دنیا قرار دارد، بیانگر این است که وضعیت کشور در حوزه منابع آبی خوب نیست و باید فکر اساسی برای این بحران کرد.

توجه حکومت به بحران آب و صدر نشینی این کالا در برنامه ششم توسعه می‌تواند عاملی بر رفع و عدم توسعه این بحران بزرگ باشد البته باید این موضوع را نیز درنظر گرفت که حل مشکل ۱۵ ساله آبی در ایران نیازمند تدابیر گسترده‌ای است".

این گزارش خوب، به راه حل ها هم تا حدودی توجه کرده و از این بابت جای خوشحالی است. مثلا:

-          نصب ابزارهای اندازه گیری روی چاه های مجاز جهت جلوگیری از برداشت بیش از مقدار تعریف شده مجاز برای هر چاه

-          بستن چاه های غیر مجاز که یقینا بدون کارشناسی وضعیت منطقه حفر شده است

-          صدرنشینی این کالای حیاتی در برنامه ششم توسعه

این سه راهکار، به اقداماتی اشاره دارد که به ذهن همه می رسد در صورتی که از کارشناسان و مدیران انتظار می رود که به راه کارهای اساسی تر که دردناک هستند نیز اشاره کنند. به نظر اینجانب راهکار اصلی اینست که همه ما با هم باید تصمیم بگیریم که کمتر مصرف کنیم چه خود آب را و چه همه مواد مصرفی دیگر را، چون برای تولید هر کالایی اعم از کشاورزی و یا صنعتی به مقدار چندین برابر وزن آن کالا آب مصرف می شود در نتیجه نمیتوان همه چیز را به وفور مصرف کرد و باز هم منتظر این بود که وضعیت آب از بحران خارج شود. اصلا وضعیت آب بحرانی شد به دلیل مصرف زیاد ما انسان ها و اگر بخواهیم این بحران را رفع کنیم باید به اقداماتی که مصرف همه چیز را کم می کند بپردازیم. بی آبی موقعی از ما دور می شود که ما آب و همه چیز دیگر را کم مصرف کنیم و اسراف نکنیم.

یک علامت بسیار مهم برای اینکه متوجه شویم که مصرف یک جامعه چقدر است و آیا در حال کم شدن هست یا خیر اینست که به سرانه تولید زباله دقت کنیم و ببینیم که چه مقدار است و آیا در حال کم شدن هست یا نه. حتما می پرسید این دو موضوع یعنی کاهش تولید زباله با کاهش مصرف چه ربطی دارد. مگر همین چند خط پیش نگفتیم که به نظر همه کارشناسان، تولید هر چیز به چندین و چند برابر حجم آن، آب نیاز دارد و از طرف دیگر مگر تولید زباله از مصرف مواد خوراکی و غیرخوراکی نشات نمی گیرد، خوب حال اگر زباله کم شود این یعنی مصرف افراد کم شده است و وقتی مصرف کم شود نتیجه این می شود که میتوانیم تولید کشاورزی و صنعتی را کاهش دهیم و وقتی تولید کم شود احتیاج به آب کم خواهد شد. همانطور که گفتیم تولید همه چیز به آب نیاز دارد نه فقط تولیدات کشاورزی. بنابراین مواد پلاستیکی، کاغذی، فلزی، شیشه ای و ... که در زباله های ما به مقدار زیاد با مواد کشاورزی مثل نان، برنج، میوه جات، سبزیجات و ... حجم زباله ما را افزایش داده است، در صورت کاهش زباله همه این ها باید کمتر مصرف شود و در نتیجه دیگر لازم نیست که بخش کشاورزی و نیز بخش صنعت کشور اینقدر این مواد را تولید کند و این یعنی کاهش مصرف آب. این راه کار چون سخت است و همه مردم باید دسته جمعی این کار را بکنند، در گفتار مدیران و کارشناسان ما اثری از آن دیده نمی شود و این در حالی است که به نظر من راه کار نجات دهنده اصلی همین راه کار است: "کاستن از مصرف و جلوگیری از اسراف"